EYΘΑΛΙΑ  ……..….. Η ΓΟΡΓΟΝΑ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ

Τα φεγγαρόλουστα βράδια όλοι άκουγαν τα τραγούδια μου, αλλά κανείς δεν με ήξερε, δεν με είδε. Με αποκάλεσαν αερικό, σειρήνα, γοργόνα του Βοσπόρου. Δεν ξέρω.        Ίσως και να ήμουν.

Σε μια από τις πιο ρομαντικές γωνιές του βορεινού Βοσπόρου στο Μπουγιούκντερε (Βαθυρήακας) εκείνο το φεγγαρόλουστο καλοκαιρινό βράδυ υπήρχε μια αναταραχή. Οι κάτοικοι έτρεχαν προς την παραλία . Τα αυτιά τους τα χάιδευε μια γλυκιά κοριτσίστικη φωνή που μαζί με το αλμυρό ιώδιο της θάλασσας τους συνέπαιρνε και τους ταξίδευε σε άλλους κόσμους μαγικούς και παραμυθένιους. Μαζί με τα ισχυρά ρεύματα του Βοσπόρου η ερωτική  αυτή φωνή της ρωμιάς σειρήνας λες και υπνώτιζε, και παρέσερνε τους ακροατές της, των παραλιακών χωριών από την καθημερινότητα στο όνειρο, στη ρομάντζα.

Η Αθανασία Γεωργιάδου γεννήθηκε το 1891 στο Μπουγιούκντερε από πατέρα ρωμιό, μουσικό και ταγματάρχη της χωροφυλακής, τον Γεωργιάδη Εφέντη.  Ο φιλόμουσος πατέρας της ενέπνευσε την αγάπη  για την μουσική και το τραγούδι. Στα οικογενειακά γλέντια μάγευε τους συνδαιτυμόνες με τα τραγούδια της και με την χαρακτηριστική  ψιλή και γλυκιά φωνή της. Αργότερα τον συνόδευε στα μεχταμπιγιέ (βόλτα κάτω από φεγγάρι ) του Βοσπόρου. Η βαρκαρόλα ήταν μια αγαπημένη συνήθεια στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα επί σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίντ του Β’. Εκεί την άφηνε να τραγουδά με συνοδεία το σάζι του και με την θεία εκείνη φωνούλα της να σαγηνεύει  όλους όσους έβγαιναν βόλτα με το φεγγάρι. Κανείς δεν ήξερε ποιά τραγουδούσε ή ακόμη κι αν ήταν ανθρώπινο πλάσμα. Τους αρκούσε να ακολουθούν την βάρκα  και να απολαμβάνουν το τραγούδι της πεντάχρονης.  Το τραγούδι της Γοργόνας (denizkizi ) !

Η σταδιοδρομία της άρχισε στα καφωδεία του Γαλατά, στο λιμάνι της Πόλης, σε μια εποχή που το Κάντο (τουρκική οπερέτα) ήταν της μόδας και που η ίδια το είχε ήδη συμπεριλάβει στο ρεπερτόριό της. Εκεί την άκουσε και εντυπωσιάστηκε ο αδελφός του μεγάλου συνθέτη τουρκικής μουσικής Γιώργου Μπατζανός, ο Αλέκος (1888-1950), και έγραψε γι αυτήν το περίφημο για την εποχή τραγούδι ‘’ Έλα κομψή γοργόνα μου και πιές, βγες στην παραλία, διασκέδασε γείρε στο στήθος μου και με τη μεθυσμένη σου ματιά, αποτελείωσε με ‘’.  Αργότερα η φήμη της έφτασε σε πολύ υψηλά για την εποχή αλλά και για μια ρωμιά επίπεδα. Ήταν η εποχή που συνειδητοποίησε ότι το πραγματικό της όνομα ήταν Ευθαλία και όχι Γοργόνα όπως είχε συνηθίσει μέχρι τότε να την αποκαλούν. Δεν άργησε να έλθει και ο έρωτάς. Γνωρίστηκε με τον διάσημο τούρκο συνθέτη – βιολιστή Σαντί Ισιλάι τον οποίο και παντρεύτηκε. Ο γάμος αυτός έμελλε να της  αλλάξει όλη την ζωή. Ηχογραφεί στη Γαλλία τους πρώτους της δίσκους αλλά το φόρτε της ήταν οι συναυλίες που έδινε στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη με την συμμετοχή στο συγκρότημά της τους βιρτουόζους μουσικούς της εποχής αδελφούς Γιώργο και Αλέκο Μπατζανός. Καταξιώνεται ως μια από τις πιο αξιόλογες ερμηνεύτριες της Τουρκίας στα έντεχνα παραδοσιακά και λαϊκά τραγούδια. Είναι η πρώτη μη μουσουλμάνα τραγουδίστρια που τραγούδησε αποκλειστικά στην τουρκική γλώσσα και συνεργάσθηκε με τον εθνικό μουσικό σύλλογο Dar ul elhan. Εκεί γραμμοφωνεί τριάντα τραγούδια, χρησιμοποιώντας τουρκικά ψευδώνυμα, λόγω της ελληνικής της καταγωγής. Το 1927 η δισκογραφική εταιρία Columbia δραστηριοποιείται στην Τουρκία και συνεργάζεται με την Ευθαλία με την οποία ηχογραφεί περί τα 100 τραγούδια με το ψευδώνυμο ‘’Σοπράνο’’

Όταν το 1930 τραγούδησε για τον Κεμάλ Ατατούρκ πήρε το θάρρος που της αναλογούσε και άρχισε πλέον να ηχογραφεί δίσκους με το όνομα η Γοργόνα Ευθαλία. Πολλές φορές είχε κληθεί να τραγουδήσει για τον Κεμάλ. Μια βραδιά όμως της έμεινε αξέχαστη. Με εντολή του Ατατούρκ η παράσταση ξεκίνησε με τραγούδια σε μακάμι Νιχαβέντ δηλαδή σε αρμονικό σολ μινόρε. Κατά το τέλος εμφανίστηκαν δύο κυρίες ντυμένες κομψά και με ακριβά ευρωπαϊκά φορέματα. Η μία ήταν η εβραικής καταγωγής ερωμένη του Πασά Σαφιγιέ Μπεχάρ και η άλλη η Ευθαλία. Αφού τον χαιρέτησαν με χειροφίλημα και εισέπραξαν ένα ευγενικό hos geldiniz έκατσαν στις θέσεις που τις υπόδειξαν. Όταν τελείωσε ένα ταξίμι που ο ίδιος ο Ατατούρκ ζήτησε από τον συνθέτη Σελαχατίν Πινάρ ήρθε η σειρά των επιδείξεων τεχνικής τραγουδιού. Εκεί η Ευθαλία με συνοδεία το βιολί του συζύγου της τραγούδησε και εισέπραξε τα χειροκροτήματα του Κεμάλ.

Το 1934 συνεργάζεται με την δισκογραφική εταιρία ‘’His masters voice’’ η οποία την κατατάσσει στις 7 καλύτερες συνεργάτιδες της πλέκοντας το εγκώμιο της συναρπαστικής ζωής της.

Ένα άλλο περιστατικό που η ίδια αφηγήθηκε κάποτε συνέβη μέσα σε ένα πλοίο της γραμμής των Πριγκηποννήσων – Πόλης. Θα ήταν το πρωινό δρομολόγιο όταν το πλοίο με λιγοστούς επιβάτες ξεκίνησε για την Πόλη. Η Ευθαλία ξαπλωμένη στα πόδια του συζύγου της απολάμβανε το αυγουστιάτικο πρωινό όταν άρχισε να τραγουδά. Ο Σαντί δεν άργησε να πάρει το δοξάρι στο χέρι για να συνοδέψει τη γυναίκα του. Οι ώρες περνούσαν και κάποια στιγμή η Ευθαλία ανήσυχη ρώτησε τον Σαντί που βρίσκονται. Η παρέμβαση του καπετάνιου τους έλυσε την απορία. Οι επιβάτες τον είχαν παρακαλέσει να στρίψει το τιμόνι και να καθυστερήσει την άφιξη για να απολαύσουν όλοι μαζί την θεσπέσια όσο και ουράνια φωνή της Ευθαλίας.

Στις 4 Αυγούστου 1936, και όταν η Ευθαλία ήταν 45 ετών, διοργανώθηκε μια κρουαζιέρα ρεσιτάλ προς τιμή της από 14 πλοία, της εταιρίας εκμετάλλευσης δρομολογίων της Πόλης  Sirket i Hayriyye. Μία ακόμη βόλτα στη φεγγαρόφωτη νύχτα, μια μεκταμπιγιέ, όπως τότε με τον πατέρα της. Μόνο που την ταπεινή βάρκα έχουν αντικαταστήσει 14 φωταγωγημένα πλοία γεμάτα Κωνσταντινουπολίτες που πλήρωσαν 37,5 λίρες ο καθένας για να ακούσουν την Ευθαλία! Όσοι δεν πρόλαβαν να αγοράσουν εισιτήριο συγκεντρώθηκαν στις παραλίες και κρατώντας ποικιλόχρωμα φαναράκια περίμεναν να ακούσουν, έστω και από μακριά, την αγαπημένη τους φωνή. Η ΄΄νηοπομπή΄΄ ξεκίνησε από το Μπεμπέκι και διέσχισε πάνω κάτω όλο τον Βόσπορο ικανοποιώντας όλους τους φαν της. Η Ευθαλία ήταν ανεβασμένη πάνω σε μια σχεδία που τοποθετήθηκε σε μια βάρκα και τραγουδούσε συνέχεια συνοδεία ομάδας ταταυλιανών ζειμπέκηδων. Αυτή η νύχτα έμεινε ανεπανάληπτη στην ιστορία του Βοσπόρου. Δυστυχώς όμως θα ήταν και η μοιραία βραδιά θριάμβου για την Γοργόνα. Ο ύπουλος αέρας των στενών έγινε αιτία σοβαρού κρυολογήματος που την ταλαιπώρησε για τρία χρόνια. Δεν κατάφερε να συνέλθει και η κρυστάλλινη φωνή της, αυτή που τόσα χρόνια σαγήνευε μια ολόκληρη Πόλη, σίγησε για πάντα. Ήταν η 15η Μαρτίου του 1939, πέντε μήνες μετά τον θάνατο του Κεμάλ που της χάρισε την ελευθερία του ονόματός της.

“Για την Τουρκία η Ευθαλία θα παραμείνει η σημαντικότερη τραγουδίστρια του αιώνα, είναι ένας μουσικός θησαυρός και επιθυμώ να την γνωρίσουν οι νέες γενιές της Πόλης και της Ελλάδας”  αναγνώρισε ο ηθοποιός Cemal Unlu όταν πολλά χρόνια μετά αναζήτησε και συνέλεξε ντοκουμέντα, δίσκους και δημοσιεύματα της εποχής εκείνης τα οποία και παρέδωσε σε δισκογραφική εταιρία που με χαρά  κατέγραψε σε cd .

Ο διάσημος μουσικοσυνθέτης Αλέκος Μπατζανός, που αν θυμάστε ανακάλυψε τη γοργόνα του Βοσπόρου, για μέρες επισκεπτόταν τον τάφο της στο νεκροταφείο του Σισλή και έπαιζε με το βιολί την παρακάτω σύνθεση σε Ατζεμ Ασιράν (δηλαδή  σε ήχο βαρύ διατονικό εκ του ΖΩ για όσους γνωρίζουν βυζαντινή μουσική).

’ Έλα κομψή γοργόνα μου και πιές, βγες στην παραλία, διασκέδασε γείρε στο στήθος μου και με τη μεθυσμένη σου ματιά, αποτελείωσε με  ‘’.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

3 + six =